Agenda

Bedreigd erfgoed, een serie lezingen

Deze winter van 2024 hebben we middels een serie lezingen aandacht besteed aan bedreigingen waaraan erfgoed bloot staat. Want die bedreigingen zijn legio! En dan hebben we het niet alleen over erfgoed-ver-weg, dat onder de zeespiegel verdwijnt, door stormen of tsunami's weggevaagd wordt of door reli-fanaten wordt opgeblazen. Nee, dan hebben we het over ons eigen erfgoed, waar we in, naast of in de buurt van wonen.

Niet alleen heeft ons erfgoed-dichtbij al decennia te lijden onder de gevolgen van de gaswinning, maar ook klimaatverandering eist z'n tol: niet alleen door bevingen maar ook door verdroging en inklinking verzakt de bodem en daarop onze monumenten: Romaanse kerkjes, monumentale boerderijen, borgen en burgerwoningen.

Van oorlog zullen we hopelijk niet zo gauw last hebben, al zijn indirecte gevolgen zoals hogere energieprijzen en schaarste aan materialen soms ook problematisch voor de goede instandhouding van erfgoed.

Een bedreiging die wel degelijk ook voor het erfgoed hier en nu opgaat is vermarkting en commercialisering. Onontbeerlijke geldschieters zoals overheden en fondsen eisen steeds vaker dat (openstelling van) erfgoed geld oplevert, zowel aan directe inkomsten als aan bestedingen in de omgeving van dat erfgoed.

En tenslotte is de grootste bedreiging nog altijd desinteresse en veronachtzaming, uitmondend in leegstand, verwaarlozing en als gevolg daarvan vaak afbraak. 

Een aantal experts heeft ons meegenomen in hoe zij tegen deze bedreigingen aankijken en welke mogelijke oplossingen zij voorstellen.


Bodemdaling door droogte, funderingsproblemen bij erfgoed

Henri Havinga is funderingsadviseur bij kennisinstituut Deltares, een onafhankelijk instituut dat werkt aan innovatieve oplossingen op het gebied van water en bodem.

In deze lezing presenteert Henri Havinga een (nog niet gepubliceerd) literatuuronderzoek dat hij afgelopen jaar samen met zijn collega Mandy Korff heeft uitgevoerd in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).

De aanleiding voor het literatuuronderzoek was dat de RCE steeds vaker geconfronteerd werd met problemen aan gebouwen die veroorzaakt zijn door bewegingen in of verzakkingen van de ondergrond.

De RCE heeft behoefte aan kennis over de oorzaken van bodembewegingen en inzicht in de schadeverschijnselen, herstelmethoden en herstelkosten in relatie tot deze oorzaken en het type fundering.

Daarom is door Deltares een overzicht opgesteld van de beschikbare literatuur hierover.

De volgende onderwerpen komen in de lezing aan de orde:

  • Bodemdaling door veenoxidatie of veenwinning en gaswinning
  • Huidige snelheid van bodemdaling
  • Bodemdaling door klimaatverandering
  • Funderingen op staal en houten palen
  • Verband tussen bodemdaling en schades aan monumenten
  • Problemen bij funderingen op houten palen (paalrot) en funderingen op staal (zetting)
  • Mogelijke maatregelen bij funderingsproblemen
  • Indicatie van kosten van maatregelen
  • Praktijkgevallen van schades aan monumenten

Verder heeft Henri Havinga zich voor deze lezing nog extra georiënteerd op de voor Groningen relevante funderingsproblemen-door-droogte, die o.a. optreden bij een aantal Middeleeuwse kerkjes in veenweidegebieden in het noordelijk Westerkwartier. Die hebben, behalve van scheurvorming, ook last van verzakking. Het betreft de kerken van Fransum, Oostum en Den Ham. De Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK), eigenaar van de betreffende kerken daarover:

Wat ons betreft is de oplossing simpel en eenduidig: de grachten moeten weer vol water! Verhoging van het grondwaterpeil dus. Daarom zijn we in gesprek gegaan met het Waterschap, maar dan blijkt onze oplossing toch niet zo simpel. Zo heeft het Waterschap te maken met zogeheten peilbesluiten waaraan ze zich moet houden. 



Verslagen van de lezingen

Voor een verslag van de lezingen die inmiddels hebben plaatsgevonden klikt u op de links onder de afbeeldingen.



Download verslag lezing bedreiging Oldambster Boerderijen




Download verslag lezing Sloop en versterking in bevingsgebied 21 januari